Potomek małpy, czy boskie wcielenie? Kim jest człowiek?

Bardzo dużą uwagę przywiązujemy do przyszłości. Lubimy planować, a potem wdrażać postanowienia w życie. Żyjemy szybko i intensywnie. Często zdarza się, że pochłonięci rutyną dnia codziennego, przestajemy myśleć o tym, co ważne. Zależnie od postawy i osobistego nastawienia, przyjmujemy pewne wydarzenia w naszym życiu, za przeznaczenie bądź przypadek. Warto jednak sięgnąć do źródeł, w przyrodzie bowiem nic nie ginie. Większość mechanizmów, postaw, czy preferencji jest uwarunkowana genetycznie. Wystarczy tylko pochylić się nad tym, co było.

„Sapiens. Od zwierząt do bogów” to książka, która w przejrzysty sposób ukazuje historię człowieka od zarania dziejów. Autor zabiera czytelnika do Afryki, kolebki ludzkości, gdzie analizując poszczególne gatunki homo, śledzi mechanizmy, które warunkowały rozwój ludzkości. Omawia wędrówki ludów i przedstawia czynniki, które miały wpływ na podejmowanie konkretnych decyzji ludzi w tym czasie. Dzieło zostało podzielone na kilka rozdziałów, które wyróżniają istotne momenty w historii, kluczowe dla człowieka współczesnego. Pierwszy etap to czas łowiectwa i zbieractwa, który determinował koczowniczy tryb życia oraz szereg zachowań ludzkich, charakterystycznych dla ludzi pierwotnych. To między innymi życie w gromadach, podział na role i życie w otwartych związkach. Autor szczegółowo opisuje rewolucję neolityczną i jej olbrzymie znaczenie dla kolejnych pokoleń. Zaznacza też, że przejście człowieka do trybu osiadłego, uprawa roślin i hodowla zwierząt były przełomem w rozwoju ludzkości. Warto podkreślić, że autor wcale nie nadaje tej rewolucji konotacji pozytywnej. Narracja jest prowadzona w sposób neutralny, a jednocześnie bardzo ciekawy. Pytania prowokujące do myślenia, gra słowem, porównania są istotnym elementem narracji książki. Jest to zabieg celowy, tematyka książki nie należy do najprostszych, oscyluje wokół naukowego nazewnictwa i jej lektura mogłaby sprawić wiele kłopotów. Balans między nauką a zabawą jest bardzo interesujący.

Autor szczegółowo omawia każdy etap rozwoju człowieka, posługuje się wiedzą historyczną i biologiczną, powołuje się też na wiele badań. Z lektury książki można wysnuć pewną refleksję, dotyczącą złożoności natury ludzkiej. Nie da się jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie „kim jest człowiek”? Ewolucja wskazuje homo sapiens jako następcę małpy, jednak analizując historię poszczególnych gatunków homo, widzimy, że człowiek zawsze reprezentował wyższy stopień umiejętności niż zwierzę. Autor jest bliższy tezie, że człowiek to po prostu oddzielny gatunek, a nie następca zwierząt. Na złożoność gatunku ludzkiego wpływały czynniki biologiczne, historyczne oraz kulturalne. Nie wolno też zapominać, że rozwój był rozłożony w czasie, przez co tym trudniej zbadać determinanty rozwoju ludzkości. Uważam, że książkę powinien przeczytać każdy. Pomimo że nie uda nam się dowiedzieć wszystkiego, to warto szukać i zadawać sobie trudne pytania. Życie z dnia na dzień, bez pogłębionej refleksji, z przyjmowaniem rzeczywistości takiej, jaka jest, jest puste. Kto wie, może dowiemy się czegoś, co odmieni nasze życie.