Bohater literacki krok po kroku

Stanowią rdzeń niemal każdej powieści. Prowadzą czytelnika przez historię, a nawet pomagają mu łatwiej wniknąć w opowieść. Bohaterowie literaccy. Dobrze napisani potrafią przytrzymać nas przy lekturze, nawet jeśli fabuła nie jest idealna. Analogicznie, gdy nie potrafimy polubić bohaterów, często odrzucamy książkę w kąt i odwracamy wzrok. Jak więc budować angażujące i pełnowymiarowe postacie, które przyciągną czytelnika?

Oczywiście, nie ma tutaj jednej odpowiedzi. Istnieje wiele mechanizmów pomagających w opisywaniu postaci i dodawaniu im wyrazistości. Można o nich przeczytać w tekstach osób zajmujących się creative writing czy podręcznikach do scenopisarstwa, jak choćby Podróż Autora Christophera Voglera. Są uniwersalne i używane przez różnych twórców kultury. Oto niektóre z nich.

Show, don’t tell

Jedna z przydatniejszych wskazówek przy budowie postaci, o której pewnie każdy słyszał brzmi: pokazuj, nie opisuj. Cechy charakteru postaci wybrzmią dużo lepiej, gdy czytelnikowi będzie dane przeczytać o heroicznym przeprowadzeniu babci przez ulicę i samemu wywnioskować jaki bohater jest pomocny i odważny, niż dowiedzieć się o tym z suchego dialogu, prawda?

Warto również pamiętać, aby kreowany przez nas bohater nie był chodzącym ideałem. Oczywiście, powołując do życia postać, przywiązujemy się do niej, a co za tym idzie, chcemy ją opisywać w samych superlatywach. W realnym życiu każdy jednak ma jakieś skazy. Pokazywanie drobnych niedoskonałości bohatera sprawia, że zdaje się on bardziej ludzki i łatwiej można się z nim utożsamić.

Cel, motywacja i stawka

Przy kreacji bohatera ważne jest też zarysowanie celu, do którego ten będzie dążył, oraz jego motywacji. Motywację można też podzielić na zewnętrzną, czyli taką, z której bohater zdaje sobie sprawę i która na pierwszy rzut oka nim kieruje, oraz wewnętrzną. Wewnętrzna motywacja ukazuje się zwykle w końcowych etapach książki lub filmu. Jest często zakorzeniona głęboko w podświadomości i bohater może nawet nie zdawać sobie z niej sprawy.

Przykładowo, powiedzmy, że mamy młodego chłopaka, który chce zdobyć lekarstwo dla chorego psa i w tym celu wyrusza w daleką drogę po specjalne lekarstwo.

Cel jest oczywisty, podobnie jak motywacja zewnętrzna – uratowanie zwierzęcia. Motywacją wewnętrzną natomiast może być fakt, iż młody bohater zdecydował się na podróż, bo podświadomie chce udowodnić swojej rodzinie lub sobie samemu, że jest w stanie sobie poradzić z takim zadaniem.

W powyższym przykładzie pojawił się też kolejny punkt, które warto uwzględnić przy budowie postaci. Mianowicie stawka. Im wyższa stawka, tym bardziej emocjonująca staje się opowieść, a bohater jest zmuszany do podejmowania coraz to nowych wyzwań. Stawka, dodatkowo nakładająca ograniczenia czasowe na bohatera – powiedzmy, że naszemu choremu psu został tydzień życia – dodaje powieści dramaturgii.

Konflikt wewnętrzny i zewnętrzny

W nadawaniu postaci trójwymiarowości, bardzo pomaga także wprowadzenie konfliktu wewnętrznego i zewnętrznego. Zewnętrzny pomaga napędzać historię i pozwala wprowadzać coraz to nowe wyzwania, którym stawi czoło nasza postać. Bohater zmagający się z konfliktem wewnętrznym – trudnymi wyborami, rozważający ciężkie moralnie opcje, zyska większe zainteresowanie czytelnika oraz stanie się dużo bardziej złożony. Dobrze napisany konflikt wewnętrzny jeszcze lepiej ukaże charakter i wartości postaci, którą tworzymy.

Łuk rozwojowy

Najważniejszym elementem tworzenia bohatera, jest zaplanowanie mu łuku rozwojowego. Rozciąga się on zwykle na całą historię i zawiera w sobie wyzwania, którym bohater musi sprostać dążąc do swojego celu. Łuk rozwojowy ma ukazać pewną zmianę, która zachodzi w postaci przez całą opowieść. Istnieje kilka różnych typów łuku rozwojowego. Łuk pozytywnej zmiany, który zachodzi gdy bohater na końcu historii znajduje się w lepszym miejscu niż na początku powieści. Łuk transformacyjny, który można wyjaśnić jako rozwój postaci od przysłowiowego zera, do bohatera. Jest też łuk płaski, gdzie postać nie zmienia się wyraźnie przez powieść, lecz duże zmiany zachodzą w jej otoczeniu, czego sam bohater jest przyczyną. O łuku rozczarowania możemy mówić gdy bohater nie osiąga swojego celu, a swoją wędrówkę kończy w gorszym miejscu, niż gdy ją rozpoczął. Ostatni, łuk zepsucia, pojawia się gdy bohater kończy jako historię jako gorsza wersja siebie – nie naprawia swoich niedoskonałości i nie dąży do poprawy.

Każdy z nich daje wiele możliwości poprowadzenia postaci w ciekawy sposób.

To tylko niektóre elementy, jakie należy uwzględnić tworząc bohatera czy to literackiego czy filmowego. Mogą wydawać się oczywiste lub przychodzić naturalnie w trakcje pisania. Warto jednak o nich pamiętać, bo znając schematy, da się stworzyć solidne podwaliny pod kreatywne rozwiązania.