Katarzynki, czyli święto wyparte przez Andrzejki

Andrzejki to święto, które obchodzi większość z nas. Pierwsze wzmianki o jego praktykowaniu w Polsce pojawiły się już w 1557 roku, a zabawy z wróżbami są popularne do dziś. Mało kto jednak pamięta, że kiedyś święto to zarezerwowane było tylko dla panien, zaś panowie obchodzili Katarzynki.

Katarzynki odbywały się w nocy z 24 na 25 listopada, a ich nazwa wzięła się od imienia św. Katarzyny Aleksandryjskiej, będącej patronką kawalerów, którzy chcieli stanąć na ślubnym kobiercu. Prawdopodobnie święto to, podobnie jak Andrzejki, wywodzi się od słowiańskiego Święta Doli. Obchodzili je młodzi chłopcy i dziewczęta, którzy poprzez wróżby chcieli poznać swoją przyszłość. Przez pogański charakter, zwyczaj ten został odpowiednio przekształcony po wprowadzeniu chrześcijaństwa.

Katarzynki były popularne jeszcze w XIX wieku i traktowano je jako ostatnią okazję do zabaw, które w okresie Adwentowym stawały się zakazane. Młodzi kawalerowie zbierali się, by przez wróżby pomóc sobie w znalezieniu miłości. Takie spotkania najczęściej zaczynały się od recytowania wiersza, który rozpoczynały słowa : ,, Hej! Kasiu, Katarzynko”. Popularne było między innymi losowanie przedmiotów mających symbolizować ożenek czy rzucanie dwóch sosnowych igiełek na wodę. Jedna igiełka symbolizowała chłopaka, druga dziewczynę. Jeżeli igiełki się do siebie zbliżyły, miało to zwiastować przyszłe spotkanie ukochanej. Niektórzy ścinali gałązki wiśni i wstawiali je do wody. Jeśli gałązka danego kawalera zakwitła na Boże Narodzenie, oznaczało to dla niego ślub w najbliższym czasie. Istotne były też sny. Panowie przed pójściem spać, wkładali pod poduszkę ptasie piórka. Wierzono że ptak, który się wtedy przyśni, będzie symbolizował charakter przyszłej żony. Dla przykładu, paw miał oznaczać strojnisię, sowa kobietę mądrą, kaczka gadułę, natomiast kukułka była znakiem, że kobieta nie zadba dobrze o rodzinę. Pod poduszkę wkładano również części damskiej garderoby. Sen miał zawierać wskazówki, skąd będzie pochodziła żona. Płot miał oznaczać bliskie sąsiedztwo, droga zaś inną miejscowość.

To tylko nieliczne z wróżb, które praktykowano podczas Katarzynek. Niektóre z nich nadal możemy spotkać przy okazji zabaw Andrzejkowych, inne natomiast były stopniowo zapominane, gdy święto zaczęło zanikać. Zachowały się jedynie w różnych zapiskach jako część polskiej kultury.