Temat historyczny

Król żołnierzy – wojna Batorego z Moskwą

Po zwycięskiej bitwie o Gdańsk Batory ugruntował swoją pozycję jako króla Polski. Władza nad rozległym imperium to nie jest jednak sielanką, czego Stefan wkrótce doświadczył. Nieudane małżeństwo z Anną Jagiellonką to tylko czubek góry lodowej trapiących Króla problemów – góry, którą było nowe imperium na wschodzie, czyhające na Inflanty i ziemie litewskie; władane przez człowieka równie ambitnego, co okrutnego.

Para królewska
Powiedzieć, że małżeństwo Batorego i Anny Jagiellonki było nieudane, to tak jakby nie powiedzieć nic. Królowa w dniu ślubu miała już 53 lata i nie mogła cieszyć się przychylnością społeczeństwa. Uchodziła za brzydką dewotkę. Starała się zdobyć uwagę męża, jednak ten jej unikał. Na początku małżeństwa Anna miała nadzieję na to, że będzie pełnić istotną rolę w prowadzeniu polityki Rzeczpospolitej. Jej ambicje zostały ukrócone przez Batorego, który odsunął ją od władzy. Na dworze pojawiały się plotki o możliwym rozwodzie i impotencji króla. Do rozwodu nie doszło, a co do drugiego – nie ma pewności. Relacje małżonków były zimne aż do samej śmierci, a kontakty sporadyczne. Batory skupiał się na wojnach i polityce, a pozbawiona wpływu na losy państwa Anna osiadła w Warszawie.

Zagrożenie ze wschodu
Iwan IV zwany Groźnym, car Rosji, prowadził niezwykle agresywną politykę względem swoich sąsiadów. Jeszcze przed koronacją Batorego na króla Polski w 1577, toczył wojny z Tatarami, Krzyżakami Inflanckimi i Rzeczpospolitą. W wyniku wojen cara Moskwa znacznie poszerzyła swoje terytoria zajmując część Inflant, Psków i anektując Chanaty – Kazański i Astrachański. To jednak nie wystarczało i Iwan chciał poszerzyć dostęp do Bałtyku, dlatego w lipcu 1577 roku ponownie uderzył na Inflanty i do końca lata zajął większość tych terytoriów. W rękach polskich ostała się tylko Ryga. Litwa wyruszyła na wojnę z Moskwą i odbiła część Inflantów, a posłowie królewscy próbowali negocjować z carem, jednak warunki Iwana były nie do przyjęcia.

A więc wojna…
26 czerwca 1579 roku król wypowiedział otwartą wojnę Rosji. Armia, którą zebrał, liczyła ponad 50 tysięcy ludzi i była wyposażona w 90 armat. Batory przeprowadził 3 kampanie, które ukazały jego geniusz militarny. Celem pierwszej było zdobycie Połocka. Wojska Rzeczpospolitej przeprawiły się przez Dźwinę i dotarły pod miasto 11 sierpnia 1579 roku, wtedy też rozpoczęło się oblężenie. 29 sierpnia oblegającym udało się podpalić część umocnień miejskich. Następnego dnia wojska króla przeprowadziły szturm na Połock i zdobyły Wysoki Zamek, będący najważniejszą częścią fortyfikacji. Połocczanie, widząc beznadzieję swojej sytuacji, skapitulowali 30 sierpnia. Gród padł po 19 dniach oblężenia, a wisienką na torcie tryumfu Batorego były liczne łupy. Wojska Rzeczpospolitej zagarnęły tego dnia duże zapasy prochu i żywności, 38 armat oraz 900 sztuk ręcznej broni palnej. Celem kolejnej kampanii były Wielkie Łuki, stanowiące przedmurze rdzennych ziem Moskwy. Ich zdobycie pozwoliłoby kontynuować natarcie w kierunku Pskowa i odciąć Inflanty od reszty ziem Caratu. Oblężenie twierdzy zaczęło się 1 września 1580 roku. Królewska artyleria ostrzeliwała fortyfikacje, a piechota podchodziła pod drewniane mury w celu ich podpalenia. Akcje okazały się skuteczne, bo garnizon zamku nie nadążał z gaszeniem pożarów i ostatecznie skapitulował 5 września. Wielkie Łuki padły po ledwie 5 dniach, Batory osiągnął kolejny wielki sukces, a droga na Psków stała otworem. Latem 1581 roku wyruszyła ostatnia kampania, której celem było zdobycie wspomnianego już Pskowa. Oblężenie miasta zaczęło się 8 września, a część wojsk koronnych prowadziła działania zaczepne na terytorium Rusi Moskiewskiej, tym samym paraliżując organizację carskiej armii i uniemożliwiając odsiecz. Już pierwszego dnia oblężenia, oddziały Batorego przeprowadziły szturm na twierdzę, który zakończył się niepowodzeniem. Psków bronił się kolejne 5 miesięcy i mógłby robić to dłużej, ale sytuacja Iwana nie pozwalała mu na kontynuowanie wojny z Rzeczpospolitą. Szwedzi uderzyli na Rosję i car nie miał wyboru – musiał pertraktować.

Rozejm w Jamie Zapolskim w 1582 roku, kolorem pomarańczowym zostały zaznaczone nabytki terytorialne Rzeczpospolitej; autor Mathiasrex Maciej Szczepańczyk, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

Aż do zwycięstwa
Pomimo niepowodzenia kampanii pskowskiej Batory posiadał całkowitą inicjatywę w tej wojnie. 15 stycznia 1582 roku zawarty został rozejm w Jamie Zapolskim. Na mocy traktatu, Rzeczpospolita odzyskała zagarnięte wcześniej przez Moskwę Inflanty oraz Ziemię Połocką. Jednocześnie zwróciła Rosji Wielkie Łuki. Pokój między Polską a Rosją trwał do 1609 roku, gdy w wyniku Dymitriad wybuchła kolejna wojna.

Kacper Ausz

Studiuję na trzecim roku dziennikarstwa i komunikacji społecznej. Jestem pasjonatem historii, w szczególności średniowiecza. Interesuję się również muzyką, literaturą oraz kulturą.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *